Zelfstandigen in hoofdberoep die een verklaring afleggen bij de notaris, kunnen hun huis laten beschermen tegen beslag door schuldeisers. Sinds 13 februari 2014 is die beschermingsprocedure uitgebreid. Niet alleen een zelfstandige in hoofdberoep, maar ook de zelfstandige in bijberoep en de zelfstandige die actief is na zijn pensionering kan zo’n verklaring afleggen. De zelfstandige zal ook minder moeten betalen voor deze bescherming.
Juridisch statuut zelfstandige: eenmanszaak of vennootschap
Wie start als zelfstandige kan kiezen tussen de oprichting van een eenmanszaak (natuurlijk persoon) of van een vennootschap (rechtspersoon). De eenmanszaak is minder onderhevig aan wettelijke en administratieve verplichtingen maar zelfstandigen (in hoofdberoep) die hun professionele activiteiten niet via een vennootschap uitoefenen, staan met hun volledige vermogen (incl. de gezinswoning) borg voor hun schuldeisers. Sinds 8 juni 2007 kunnen zij hun gezinswoning wel beschermen tegen beslag van hun schuldeisers. Een wet van 15 januari 2014 (BS 3 februari 2014) breidt die wettelijke bescherming van de gezinswoning uit tot natuurlijke personen die in bijberoep of na pensionering zelfstandig ondernemen. De gezinswoning die wordt beschermd is de woning waar u samen met uw gezin uw hoofdverblijf heeft. Het is dus niet noodzakelijk de woning waarmee u bent ingeschreven in het bevolkingsregister.
Toepassingsgebied verklaring van onvatbaarheid voor beslag
Als zelfstandige kan u uw zakelijke rechten op het onroerend goed waar uw hoofdverblijfplaats is gevestigd (woning), niet vatbaar voor beslag verklaren. De niet-beslagbaarheid heeft betrekking op elk zakelijk recht (eigendom, vruchtgebruik, blote eigendom, erfpacht, opstalrecht), met uitzondering van het gebruiksrecht en het recht van bewoning. U legt de verklaring van onvatbaarheid voor beslag af bij de notaris. De notariële akte wordt ingeschreven bij de hypotheekbewaarder.
Als u het onroerend goed tegelijk voor beroepsdoeleinden en als woning gebruikt, dan gelden er speciale regels en moet in de verklaring een duidelijk onderscheid worden gemaakt tussen het gedeelte dat u gebruikt als hoofdverblijfplaats en het gedeelte dat u gebruikt voor beroepsdoeleinden. De beschrijving vermeldt de oppervlakte van elk gedeelte. De volledige woning wordt beschermd indien het beroepsgedeelte minder dan 30 % van de totale oppervlakte van de woning beslaat. Als het beroepsgedeelte 30% of meer van de totale oppervlakte beslaat, geniet enkel het privégedeelte van de bescherming. Er moeten dan vooraf statuten worden opgesteld. Bestaande statuten van mede-eigendom met betrekking tot het onroerend goed moeten worden gewijzigd.
Omvang bescherming: nieuwe professionele schulden
De verklaring van onvatbaarheid voor beslag beschermt uw woning enkel tegen professionele schulden of beroepsschulden. De beslagbescherming geldt alleen voor de “nieuwe” professionele schulden die ontstaan in het kader van uw beroepsactiviteit. Dit zijn schulden die zijn ontstaan na de bekendmaking van de verklaring. De officiële onbeslagbaarheid geldt dus niet met terugwerkende kracht.
Gemengde schulden die zowel verband houden met uw privéleven als met uw beroepsactiviteit vallen niet onder de beslagbescherming.
De verklaring heeft ook geen uitwerking wanneer u aansprakelijk wordt gesteld of voor schuldvorderingen die volgen uit een misdrijf (bv. u begaat een ernstige fout waardoor uw zaak failliet gaat en waarvoor u persoonlijk aansprakelijk bent).
Beslagbescherming na faillissement, verandering of stopzetting van de zelfstandige activiteit
De verklaring van onvatbaarheid voor beslag blijft uitwerking hebben voor het verleden als u de hoedanigheid van zelfstandige verliest, zelfs na een faillissement. Ze blijft ook uitwerking hebben bij verandering of stopzetting van de zelfstandige activiteit.
Op ieder ogenblik kan u bovendien (onder bepaalde voorwaarden) van de verklaring afzien.
Hiertoe moet u dezelfde procedure volgen als voor het afleggen van de verklaring (notaris en overschrijving register hypotheekbewaarder). De verklaring wordt dan geacht nooit te hebben bestaan en heeft uitwerking ten aanzien van alle schuldeisers. Het gevolg van het afzien van het voordeel van de verklaring ten voordele van één of meer schuldvorderingen, is het afzien van het voordeel van de verklaring ten opzichte van àlle schuldvorderingen.
Bij overlijden van degene die de verklaring heeft gedaan, heeft de herroeping van de verklaring tot gevolg. Die herroeping heeft enkel uitwerking voor de toekomst.
Tot slot. Als u wil genieten van de bescherming van de hoofdverblijfplaats, moet u niet lager de forfaitaire som van 500 euro voor procedurekosten betalen. U betaalt enkel de werkelijke kosten met een minimum van 120 euro bij de aanvraag tot niet vatbaar voor beslagverklaring.