Als een naaste overlijdt, is de juridische en fiscale afwikkeling van de nalatenschap niet meteen het eerste waaraan u denkt. Maar in een maatschappij die haast heeft en vaak overgeregulariseerd lijkt, heeft elke rechtshandeling die u stelt, betekenis en gevolgen, zelfs in zulke droevige omstandigheden.
Nalatenschap al dan niet aanvaarden
Als u tot een nalatenschap wordt geroepen, zijn er drie mogelijkheden:
u aanvaardt de nalatenschap;
u verwerpt ze; of
u aanvaardt ze onder voorrecht van boedelbeschrijving.
Een nalatenschap kan u expliciet of stilzwijgend aanvaarden.
Verwerpen moet u altijd uitdrukkelijk doen.
U aanvaardt een nalatenschap stilzwijgend als u daden verricht die u enkel in de hoedanigheid van erfgenaam kan stellen en waaruit blijkt dat u de nalatenschap wil aanvaarden: daden van bewaring impliceren géén aanvaarding, maar als u zich bepaalde goederen uit de nalatenschap toe-eigent, is dat een aanvaarding waarop u in principe niet meer kan terugkomen.
Heeft u een nalatenschap aanvaardt, dan heeft dat verstrekkende gevolgen. U wordt dan immers opgeroepen tot de nalatenschap met al haar activa en haar passiva. Dat betekent dus dat u ook de schulden van de nalatenschap aanvaardt en dat u misschien zelfs met een schuld achter blijft.
Om dat te vermijden, kan u ook aanvaarden onder voorrecht van boedelbeschrijving. Er wordt dan eerst uitgemaakt of de nalatenschap positief, dan wel negatief zal zijn. De nalatenschap wordt te gelde gemaakt en als er schulden overblijven, ontvangt u niets, maar ook geen schulden.
Begrafeniskosten
Om ervoor te zorgen dat iedere overledene netjes begraven wordt, geldt voor begrafeniskosten een bijzondere regeling. Begrafeniskosten zijn schulden van de nalatenschap; zij worden dus uit het actief van de nalatenschap betaald.
Tenzij diegene die de begrafenis regelde, buitensporige kosten maakte. In dat geval zal die persoon zelf voor de kosten moeten opdraaien.
Als niemand de nalatenschap aanvaardt of als de nalatenschap aanvaard wordt onder voorrecht van boedelbeschrijving, dan wordt het actief van de nalatenschap bij voorrang aangewend om de begrafenis te betalen.
Om te vermijden dat de begrafenisondernemer met de kosten achterblijft, gaan sommige rechters die kosten toch verhalen op de familieleden. Als u bijvoorbeeld de begrafenis regelde, omdat u van oordeel bent dat de overledene toch een deftige begrafenis verdient, dan is de kans groot dat u ook moet opdraaien voor de begrafeniskosten omdat u in dat geval ‘de opdrachtgever’ bent. Zelfs als u de nalatenschap niet aanvaardde. Dat bewijst ook nog eens een recent arrest van het Hof van Beroep van Antwerpen.
Begrafenis regelen = nalatenschap aanvaarden?
In dat dossier had een zoon de begrafenis geregeld van zijn vader. Hij had ook de kamer leeggemaakt van het rusthuis waar zijn vader verbleef. Vervolgens verwierp hij de nalatenschap.
De moeder moest echter nog enkele facturen van het rusthuis betalen. Zij deed dat en dagvaardde vervolgens haar zoon om zijn deel van de nog openstaande facturen te betalen. Volgens de moeder had de zoon de nalatenschap wel formeel verworpen, maar gebeurde die verwerping laattijdig. De zoon had immers al daden van aanvaarding gesteld. Hij haf namelijk de begrafeniskosten betaald en hij had zich de spullen (van geringe waarde) uit de kamer toegeëigend.
Het Antwerpse Hof van Beroep bevestigt dat er geen verwantschapsverplichting bestaat, die een erfgerechtigde zou verplichten om de begrafeniskosten te betalen. Als u als erfgerechtigde de nalatenschap verwerpt, draait u dus niet op voor de begrafeniskosten.
Door de begrafenis te regelen, heeft de zoon dus effectief een daad gesteld die beschouwd kan worden als een stilzwijgende aanvaarding van de nalatenschap. Het Hof verwijst ook nog naar het feit dat de zoon de rusthuiskamer had leeggemaakt en hij die spullen had bij gehouden om te concluderen dat er sprake was van aanvaarding. De zoon moest dus mee opdraaien voor de facturen van het rusthuis.
Detailleer op de factuur
Het is niet helemaal duidelijk in welke mate de begrafenis hier doorslaggevend was voor de beslissing van het Antwerpse Hof. Was het de begrafenis, of het leegmaken van de rusthuiskamer, of beide feiten samen die doorslaggevend waren? Het is best wel bijzonder én uitzonderlijk dat een rechtbank beslist dat iemand een nalatenschap aanvaardt op basis van het feit dat hij de begrafenis regelde.
Het verdient in elk geval aanbeveling om in een dergelijke situatie voorzichtig tewerk te gaan. Zo kan u de begrafenisfactuur best laten opmaken op naam van de nalatenschap – en niet op uw eigen naam – en vermeldt u ook best de namen van alle familieleden – en niet alleen de namen van de familieleden waarmee u een goeie band heeft. U laat dan een opening voor recuperatie van de kosten bij de andere familieleden, maar u toont bovenal aan dat u die daad niet stelt als een vorm van aanvaarding van de nalatenschap.