De Commissie voor Boekhouding Normen (CBN) publiceerde midden december een advies over de boekingen die moeten gebeuren als partijen een transactie afsluiten waarbij de prijs op een geblokkeerde rekening wordt geboekt.
Een geblokkeerde rekening
Het gebeurt wel eens dat een transactie (een koop-verkoop of een dienst) afhankelijk is van de vervulling van een voorwaarde. Het voorbeeld dat de CBN gebruikt is dat van de aankoop van een machine op voorwaarde dat een vergunning wordt verleend om de machine te installeren.
Om beide partijen zekerheid te bieden wordt de aankoopprijs dan op een geblokkeerde rekening geplaatst. De afnemer heeft de zekerheid dat hij zijn geld niet kwijt is als er iets misloopt met de levering. De leverancier is zeker dat hij bij uitvoering van zijn deel van de overeenkomst, betaling zal ontvangen.
Er zijn drie hypotheses mogelijk: de geblokkeerde rekening is a) een rekening van de afnemer, b) van de leverancier of c) van een derde partij (in de praktijk vaak een notaris).
De rekening staat op naam van de afnemer
Als de rekening op naam van de afnemer staat, dan verdwijnt de aankoopprijs op zich niet van het vermogen van de afnemer. Uiteraard mag de aankoopprijs niet meer onder de liquide middelen geboekt staan. De som wordt overgeboekt van kredietinstellingen naar diverse vorderingen (rekening 416).
Niettegenstaande de aankoopsom op zich niet uit het vermogen is verdwenen, heeft de afnemer geen zeggenschap meer over die som. Immers, als de voorwaarden voldaan zijn, zal de leverancier de som mogen opeisen. Dit moet volgens de CBN in de toelichting uitdrukkelijk vermeld worden.
Aan de kant van de leverancier/verkoper gebeurt er, vermogensrechtelijk, niet zo veel. Zolang de voorwaarde niet vervuld is, is de levering nog niet gebeurd, en is de som nog niet op de rekening van de leverancier geboekt.
De CBN eist wel dat er in de toelichting melding gemaakt wordt van de verplichting tot verkoop.
Bovendien, als het gaat om bijvoorbeeld een machine die tot dan toe als een vast actief op de balans van de verkoper stond, dan zal deze moeten overgeboekt worden naar “Overige materiële vaste activa” omdat ze weldra buiten exploitatie gesteld zal worden. Ook dat moet in de boekhouding tot uiting komen.
De rekening staat op naam van de verkoper
Als de koper het aankoopbedrag, vóór de verwerving van het vast actief, op een geblokkeerde rekening van de verkoper stort, dan mag die som niet meer op de balans van de koper voorkomen. Op zich genomen moet in de boekhouding dezelfde boeking verricht worden als in de eerste hypothese. De vordering moet wel bijzonder toegelicht worden in de toelichting.
De verkoper van zijn kant ontvangt wel een som geld maar dan op een geblokkeerde rekening die “onbeschikbaar” is. Om die reden mag de som nog niet geboekt worden op de rekening “Kredietinstellingen: Rekening-courant” (rekeningnummer 5500).
Net zoals in de eerste hypothese moet de verkoper het vast actief overboeken naar “Overige materiële vaste activa” omdat het niet meer duurzaam bijdraagt tot de activiteiten van de verkoper.
De rekening staat op naam van een derde partij
Concreet gaat het om een situatie waarbij koper en verkoper tot een akkoord komen en de koper de som al doorstort aan de tussenpersoon (vaak een notaris). Die derde partij stort het geld door als aan de voorwaarde voldaan werd.
Net zoals in hypothese 2, bevinden de doorgestorte liquiditeiten zich niet meer op de balans van de koper. De som moet daarom overgeboekt worden naar de rekening 416 (Diverse vorderingen) en in de toelichting moet er expliciet melding gemaakt worden van die vordering.
Bij de verkoper heeft de storting op de geblokkeerde rekening van de derde partij geen gevolgen voor de balans van de verkoper. Bovendien is de verkoper tot aan de vervulling van de voorwaarde, in beginsel geen levering van goederen/diensten verschuldigd.
Net zoals in hypothese 1 meent de CBN echter dat verrichting moet vermeld worden in de toelichting, en uiteraard moet het vast actief ook overgeboekt worden naar de rekening “Overige materiële vaste activa” omdat het niet meer duurzaam tot de activiteiten van de verkoper bijdraagt.
Ten slotte is er nog de derde partij. Als het om een notaris gaat, dan moeten de gelden die de notaris ontvangt op een geblokkeerde rekening, juridisch gesproken, afgescheiden worden van het vermogen van de notaris zelf. Daarom worden dergelijke sommen niet opgenomen op de balans (van de vennootschap) van de notaris. Ook hier moet er in de toelichting onder de rubriek “Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen” melding gemaakt worden van de goederen en waarden die hij of zij houdt voor rekening of ten bate en voor risico van derden.
Een logisch verhaal
De redenering die de CBN maakt is op zich vrij logisch. Als de aankoopsom op een rekening wordt geblokkeerd omdat er een voorwaarde moet worden nageleefd, dan mag de rekeninghouder het aankoopbedrag, in afwachting van het vervullen van de voorwaarde, niet als een verworven som behandelen. Daarom moet in de toelichting steeds melding gemaakt worden van de achterliggende transactie.